بینایی یکی از مهم‌ترین حواس انسان است و هرگونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. یکی از اختلالات بینایی که بسیاری از افراد آن را تجربه می‌کنند، شب کوری یا نایکتالوپی (Nyctalopia) است. این اختلال به ناتوانی یا کاهش توانایی در دید در محیط‌های کم‌نور یا شبانه اشاره دارد. افراد مبتلا به شب کوری معمولاً در تاریکی یا نور کم دچار مشکل در تشخیص اشیاء و مسیرها می‌شوند.
در این مقاله به بررسی کامل شب کوری، دلایل بروز آن، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از آن می‌پردازیم.
شماره خود را وارد کنید تا مشاوران ما برای مشاوره و رزرو وقت با شما تماس بگیرند.
شب کوری چیست؟
شب کوری یک علامت از یک بیماری یا مشکل چشمی است، نه یک بیماری مستقل. این اختلال باعث می‌شود فرد در محیط‌های تاریک یا کم‌نور به‌خوبی نتواند ببیند، حتی اگر در روشنایی روز بینایی نسبتاً طبیعی داشته باشد.
در شب کوری معمولاً عملکرد سلول‌های میله‌ای در شبکیه چشم مختل می‌شود. این سلول‌ها مسئول دید در نور کم هستند و هنگامی که عملکرد آن‌ها کاهش یابد، چشم قادر به تطبیق سریع با نور ضعیف نخواهد بود.
علائم بیماری شب کوری چیست؟
علائم شب کوری می‌تواند بسته به علت زمینه‌ای آن متفاوت باشد. شایع‌ترین علائم شامل موارد زیر است:
- دشواری در رانندگی شبانه
- کاهش تطبیق دید هنگام ورود به محیط تاریک
- خیره‌شدن در برابر نور چراغ‌های ماشین‌ها در شب
- ناتوانی در دید واضح هنگام شب یا در محیط‌های تاریک
- دید تار در سینما، رستوران‌های کم‌نور یا فضاهای تاریک
- برای انجام فعالیت‌هایی مانند مطالعه نیاز به نور بیشتری دارند
تماس با دکتر ماندانا اصفهانی بهترین متخصص و جراح چشم در دزفول و تهران: 06142221360 | 09160683099 | 09356876393
آشنایی با انواع تست‌های تشخیص شب کوری
برخی از تست‌های رایج برای تشخیص شب کوری عبارتند از:
۱. آزمون بینایی در نور کم (Dark Adaptation Test)
هدف: بررسی مدت زمانی که چشم برای تطابق با تاریکی نیاز دارد.
نحوه انجام:
- بیمار ابتدا در محیط پرنور قرار می‌گیرد تا سلول‌های میله‌ای “غیرفعال” شوند.
- سپس وارد یک اتاق کاملاً تاریک یا نور کم می‌شود.
- با استفاده از دستگاه خاصی، به چشم بیمار نورهای کم‌کم افزاینده‌ای تابانده می‌شود.
- بیمار باید اعلام کند چه زمانی قادر به دیدن نور ضعیف است.
اگر مدت تطبیق چشم با تاریکی طولانی باشد، احتمال شب کوری وجود دارد.
بیشتر بخوانید: تیروئید کم‌کار و بوتاکس دور چشم؛ آنچه باید بدانید!
۲. الکتروتین‌وگرام (ERG)
هدف: بررسی پاسخ الکتریکی سلول‌های شبکیه به نور.
نحوه انجام:
- الکترودهایی روی سطح قرنیه قرار داده می‌شود.
- سپس نورهایی با شدت و فرکانس مختلف به چشم تابانده می‌شود.
- فعالیت الکتریکی سلول‌های میله‌ای و مخروطی ثبت و تحلیل می‌شود.
از این روش برای تشخیص بیماری‌های ارثی مثل رتینیت پیگمنتوزا، آچروماتوپسی و شب کوری استفاده می‌شود.
۳. تست Ishihara و تست‌های رنگی
گرچه بیشتر برای تشخیص کوررنگی استفاده می‌شود، اما در برخی موارد خاص تست‌های رنگی کمک می‌کنند تفاوت عملکرد سلول‌های بینایی در نور کم و روشن بررسی شود.
۴. آزمون میدان دید (Visual Field Test)
هدف: بررسی محدوده دید فرد، به‌ویژه در نور کم.
نحوه انجام: بیمار باید به مرکز یک صفحه خیره شود و با دید جانبی نقاط نورانی مختلف را شناسایی کند.
از این روش برای بررسی اثر آب‌سیاه یا آسیب به شبکیه بر دید شبانه استفاده می‌شود.
۵. آزمایش‌های تصویربرداری
مانند OCT (Optical Coherence Tomography) که برای بررسی ساختار لایه‌های شبکیه استفاده می‌شود و می‌تواند به تشخیص ناهنجاری‌هایی که موجب شب کوری می‌شوند کمک کند.
برای دریافت نوبت معاینه چشم با شماره 09356876393 تماس بگیرید.
آشنایی با انواع تست‌های خانگی تشخیص شب کوری
تست‌های خانگی دقیق نیستند، اما برخی علائم می‌توانند هشداردهنده باشند:
- آیا در رانندگی شبانه دچار مشکل می‌شوید؟
- آیا هنگام ورود به اتاق تاریک مدت زیادی طول می‌کشد تا بتوانید اطراف را ببینید؟
- آیا در تشخیص موانع یا مسیر در نور کم دچار مشکل هستید؟
در صورت داشتن این علائم، مراجعه به چشم‌پزشک برای انجام تست تخصصی ضروری است.
بیشتر بخوانید: پریمتری چشم برای چیست؟
دلایل به وجود آمدن شب کوری چیست؟
علت‌های مختلفی می‌توانند باعث شب کوری شوند. برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
۱. کمبود ویتامین A
ویتامین A برای حفظ سلامت شبکیه چشم ضروری است. کمبود این ویتامین یکی از دلایل شایع شب کوری در کشورهای در حال توسعه است. کمبود ویتامین A می‌تواند باعث خشک‌شدن ملتحمه و در نهایت آسیب به سلول‌های میله‌ای شبکیه شود.
۲. بیماری رتینیت پیگمنتوزا (RP)
یک بیماری ژنتیکی نادر است که باعث تحلیل سلول‌های شبکیه می‌شود. این بیماری معمولاً در سنین جوانی آغاز می‌شود و شب کوری یکی از علائم اولیه آن است.
۳. آب مروارید (کاتاراکت)
در این بیماری، عدسی چشم کدر می‌شود و دید فرد به‌ویژه در نور کم یا شب، تارتر می‌گردد.
بیشتر بخوانید: تقویت چشم بعد از عمل آب مروارید
۴. دیابت
دیابت می‌تواند منجر به آسیب به شبکیه چشم شود (رتینوپاتی دیابتی) که یکی از نتایج آن کاهش بینایی در شب است.
۵. نزدیک‌بینی شدید
افرادی که نزدیک‌بین هستند، ممکن است در شب بیشتر دچار تاری دید شوند، به‌خصوص هنگام رانندگی.
۶. گلوکوم (آب‌سیاه) و داروهای مرتبط
درمان گلوکوم معمولاً با داروهایی همراه است که ممکن است میدان دید را کاهش دهد و منجر به شب کوری شود.
۷. ژنتیک
برخی از انواع شب کوری ارثی هستند و از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند. این نوع شب کوری معمولاً از کودکی ظاهر می‌شود.
روش‌های تشخیص شب کوری چیست؟
برای تشخیص دقیق شب کوری مراجعه به چشم‌پزشک ضروری است. پزشک ممکن است از روش‌های زیر استفاده کند:
- آزمایش بینایی در نور کم یا تاریکی
- معاینه چشم با دستگاه اسلیت‌لمپ
- آزمایش خون برای بررسی سطح ویتامین A یا قند خون
- بررسی سابقه خانوادگی جهت تشخیص بیماری‌های ارثی
- آزمایش الکتروتین‌وگرام (ERG) برای بررسی عملکرد سلول‌های شبکیه
بیشتر بخوانید: لیست تمام آزمایشات قبل از عمل چشم؛ آیا آزمایش خون نیاز است؟
آیا شب کوری قابل درمان است؟ بررسی روش‌های درمانی موثر
درمان شب کوری به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. برخی از روش‌های درمان شامل موارد زیر هستند:
۱. مکمل ویتامین A
اگر شب کوری ناشی از کمبود ویتامین A باشد، پزشک مکمل‌هایی برای جبران کمبود تجویز می‌کند. همچنین رژیم غذایی حاوی مواد غذایی سرشار از ویتامین A مانند جگر، هویج، اسفناج و زرده تخم‌مرغ توصیه می‌شود.
۲. جراحی آب مروارید
اگر شب کوری به علت آب مروارید باشد، عمل جراحی برای تعویض عدسی چشم می‌تواند به بهبود بینایی کمک کند.
۳. کنترل دیابت
در صورتی که شب کوری ناشی از دیابت باشد، کنترل دقیق قند خون و بررسی‌های منظم چشمی اهمیت دارد.
۴. درمان بیماری‌های ژنتیکی
در حال حاضر درمان قطعی برای بیماری‌هایی مانند رتینیت پیگمنتوزا وجود ندارد، اما تحقیقات زیادی در زمینه ژن‌درمانی و سلول‌های بنیادی در حال انجام است.
۵. عینک یا لنز اصلاحی
در برخی موارد استفاده از لنزهای خاص یا عینک‌های دید در شب می‌تواند تا حدی کمک‌کننده باشد.
چگونه از ابتلا به شب کوری پیشگیری کنیم؟
اگرچه برخی از انواع شب کوری ارثی هستند و نمی‌توان از آن‌ها پیشگیری کرد، اما در بسیاری از موارد رعایت نکات زیر می‌تواند مفید باشد:
- مصرف کافی ویتامین A و دیگر مواد مغذی در رژیم غذایی
- استفاده از عینک آفتابی برای محافظت از چشم در برابر اشعه UV
- خودداری از استفاده بی‌رویه از داروهای چشمی بدون تجویز پزشک
- ترک سیگار و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا یا کلسترول
- انجام معاینه‌های منظم چشم، مخصوصاً برای افراد دیابتی یا دارای سابقه خانوادگی بیماری‌های چشمی
بیشتر بخوانید: 8 گروه از بهترین مواد غذایی مفید برای تقویت چشم
علت به وجود آمدن شب کوری در کودکان چیست؟
در کودکان شب کوری ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری ژنتیکی مانند رتینیت پیگمنتوزا یا کمبود تغذیه‌ای باشد. علائم آن شامل ترس از تاریکی، افتادن مکرر در شب یا برخورد با اشیاء در تاریکی است. در چنین مواردی باید سریعاً به پزشک متخصص مراجعه کرد.
چالش‌های زندگی با شب کوری
زندگی با شبکوری چالش‌برانگیز است، به‌ویژه در انجام فعالیت‌هایی که نیاز به دید در شب دارند، مانند رانندگی. برخی اقدامات کمکی شامل:
- اجتناب از رانندگی در شب
- نصب نور مناسب در خانه و محل کار
- استفاده از چراغ قوه یا نور کمکی در شب
- آموزش خانواده و اطرافیان برای درک وضعیت فرد
تماس با دکتر ماندانا اصفهانی بهترین متخصص و جراح چشم در دزفول و تهران: 06142221360 | 09160683099 | 09356876393
نتیجه‌گیری درباره شب کوری
شب کوری اختلالی است که می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی داشته باشد، اما در بسیاری از موارد قابل پیشگیری و کنترل است. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند به حفظ یا حتی بهبود بینایی فرد کمک کند. مراقبت از سلامت عمومی بدن، به‌ویژه تغذیه مناسب و معاینات دوره‌ای چشم، نقش کلیدی در پیشگیری از این مشکل دارد.
